İstanbul Sanayi Odası(İSO)’nın ekonomiye ışık tutan Türkiye’nin 500 Büyük Sanayi Kuruluşu Araştırması-2023 listesinde ülkenin önemli sanayi şehri Hatay’dan 15 firma yeraldı. 2023 yılında en büyük kuruluş, 484 milyar liralık satışlarıyla Tüpraş ilk sırada yer alırken, Tüpraş’ı 238 milyar liralık satışla Ford Otomotiv ve 227 milyar liralık satışla Star Rafineri takip etti.
Listede yıllardır ilk 10 sırada yer alan bölgenin çelik devi İSDEMİR, bu yıl 6 sıra birden gerileyerek üretimden satışlarda 76,9 milyar lirayla Türkiye’nin en büyük 12. sanayi kuruluşu oldu.
Türkiye’nin 500 Büyük Sanayi Kuruluşu listesinde altın rafinerilerinin yükselişi ile demir çelik sektöründeki gerileme dikkat çekti.
Geçen yılki listeye göre 4 basamak gerileyen Tosçelik Profil, bu yıl 48,4 milyar ile listede 21. sırada yer aldı. 28 Milyar lira üretimden satışla bir sıra gerileyen Yücel Boru 38’nci; 19,7 milyar lira üretimden satışla 43 sıra yükselen Tosyalı Demirçelik 57’nci; geçen yıla göre 46 sıra gerileyen MMK Metalurji 13,3 milyar liralık üretimden satışla 95’nci, 13 milyar lira üretimden satışla 23 sıra gerileyen Atakaş Çelik 101’inci; 13 milyar liralık üretimden satışla 52 sıra birden gerileyen Yazıcı Demir Çelik 102’nci; Ekinciler Demirçelik 10,8 Milyar üretimden satışla 24 sıra birden gerileyerek 127’nci; Tosyalı Filmaşin 52 sıra gerileyerek 8,8 milyar lira üretimden satışla 161’nci, Koç Metalurji 7,8 milyar lira üretimden satışla geçen yıla göre 14 sıra yükselerek 178 ‘nci; 277 sıra birden yükselerek listede sıçrama yapan Noksel Çelik Boru 6,2 milyar üretimden satışla 233’üncü; Net Haddecilik 5,5 milyar üretimden satışla 81 sıra gerileyerek 268’inci; Tosçelik Spiral 4,8 milyar lira üretimden satışla 91 sıra yükselerek 312’nci sırada yer aldı. İlhanlar Demir Çelik 3,4 milyar üretimden satışla 425’inci sıradaki yerini korurken, listeye son sıralardan giren Tufan Endüstri Demir geçen yıla göre 73 sıra gerileyerek 3 milyar lira üretimden satışla 480’nci sırada yeraldı.
Tosyalı Holding, Hatay’daki 4 firmanın yanısıra Osmaniye’deki yatırımı Tosyalı Toyo ile listede 5 firmayla girmeyi başardı. Tosyalı Toyo 13 milyar lira üretimden satışla geçen yıla göre 27 sıra gerileyerek 85’nci sırada yeraldı. Baştuğ Demir Çelik de 17,4 milyar lira üretimden satışla 16 sıra gerileyerek, 66. Sıraya yerleşti.
Deprem ve seçim etkisi
2023 yılında İSO 500’ün üretimden satışlarının enflasyonun altında kaldığını söyleyen İSO Yönetim Kurulu Başkanı Erdal Bahçıvan, “Üretimden satışlarda büyüme bir önceki yıl yüzde 119 iken, 2023 yılında yüzde 42,1’e gerilemesinin nedenlerine baktığımızda; yavaşlayan küresel talep, 6 Şubat’ta ardı ardına yaşadığımız deprem felaketleri ve seçimler sonrasında ekonomi politikalarında yaşanan değişim belirleyici rol oynadı. Üretimden net satışlardaki asıl dramatik görüntüyü reel değişimlerde görüyoruz. İSO 500 Büyük kuruluşlarının üretimden satışlardaki reel değişimlerine baktığımızda şu sonuç dikkat çekiyor: 2023 verileri yıl sonu tüketici enflasyonu ile arındırıldığında, üretimden satışların 2022 yılına göre reel olarak yüzde 13,8 gerilediği görülüyor. Reel değişimleri hesaplarken son yıllarda hep yaptığımız gibi bu yıl da, yıl sonu TÜFE enflasyonunu kullandık. Fakat diğer taraftan biliyoruz ki 2023 yılı boyunca yıllık enflasyon oldukça değişken bir seyir izledi. Hangi göstergeyi kullanırsak kullanalım, 2023 yılında İSO 500’ün üretimden satışları enflasyonun altında kaldı ve reel olarak gerileme gösterdi” dedi.
Zorlu küresel rekabet koşullarının etkisiyle İSO 500’ün ihracatının 2022 yılına göre yüzde 2,9 düşüş ile 95,1 milyar dolara gerilediğini kaydeden Bahçıvan, “2023 yılında zayıflayan küresel büyüme dinamiklerine rağmen ülkemizin ihracatı binde 5 oranında artarak 255,4 milyar dolara ulaşmıştı. Aynı yılda Türkiye sanayi ihracatı ise binde 2 düşüşle 245,6 milyar dolara gerilemişti. 2023 yılında İSO 500 ve genel olarak Türkiye sanayi sektörü, ihracat pazarlarındaki durgunluktan olumsuz etkilendi” diye konuştu.
Yüksek enflasyonun yarattığı hasar büyük
2022 yılında ekonomide rasyonaliteden kopuş ve ekonomik uygulamalardaki ‘gel-git’lerin ekonomide yarattığı tahribatın çok konuşulduğuna vurgu yapan Bahçıvan, “İSO 500’ün 2023 sonuçlarını bir anlamda ‘finansal istikrardan uzaklaşmanın ilk etkisinin yüksek enflasyon olacağı, enflasyonist bir büyüme yapısının da nitelikli ve sürdürülebilir olamayacağı’ gerçeğini gösteren mikro bir laboratuvar olarak görmeliyiz. Artık hepimiz biliyoruz ki yüksek enflasyon şirket bilançolarında geçici bir illüzyon yaratıyor. Zaman geçtikçe gerçeklerle yüzleşiyoruz. İSO 500’ün temel göstergelerinin bize söylediği de bu. Bizim reel sektör olarak yaşadıklarımız bir yana; yüksek enflasyonun kamu maliyesi, mali dünya ve hepsinden de önemlisi toplumda yaratmış olduğu hasar büyük. Çünkü enflasyon sadece ekonomik bir hasar değil, sosyolojik, psikolojik ve en önemlisi ahlaki, etik bir etki de yaratıyor” diye konuştu.